Sınai ve mülkiyet hakları, inovasyonun ve buluşların korunması, ticari başarı elde edilmesi ve rekabet avantajı sağlanması için oldukça önemlidir. Bu haklar arasında 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda belirtilen ve en geniş korumayı sağlayan ise patent ve faydalı model belgeleridir. Maddi olmayan haklar arasında sayılan bu haklar, sahiplerine çeşitli vergi avantajları sağlamaktadır.
PATENT VE FAYDALI MODEL KAVRAMI
Patent Nedir?
Bir buluşun yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerini karşılaması durumunda sahibine belirli bir süre boyunca özel haklar tanıyan belgedir. Yeniliklerin korunması ve ticarileştirilmesi için etkili bir araçtır. Koruma süresi başvuru tarihinden başlamak üzere 20 yıldır ve bu süre uzatılamaz.
Faydalı Model Nedir?
Yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerini karşılayıp karşılamadığını araştırma raporuna dayanarak verilen belge, koruma çeşididir. Koruma süresi başvuru tarihinden başlamak üzere 10 yıldır ve bu süre uzatılamaz.
İSTİSNALAR
Kurumlar Vergisi Kanunu İstisnası
Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan buluşlardan elde edilen kazançlar için 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun (KVK) 5/B maddesi kapsamında istisna uygulanır. Buna göre;
– Kiralanması neticesinde elde edilen kazanç ve iratların,
– Devri veya satışı neticesinde elde edilen kazançların,
– Türkiye’de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları hâlinde elde edilen kazançların,
– Türkiye’de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının
%50’si kurumlar vergisinden müstesnadır.
Aynı kanunda yukarıda sayılan hallerin yanı sıra buluşa yönelik hakların ihlal edilmesi neticesinde elde edilen gelirler ile buluş nedeniyle alınan sigorta veya diğer tazminatlara da %50 istisnanın uygulanacağı belirtilmektedir.
Kanun, ‘elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı’ ifadesiyle önemli bir noktaya vurgu yapmaktadır. Buna göre, istisna kapsamına alınacak tutarın belirlenmeden önce kazancın ayrıştırılması gerekmektedir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nda, patent veya faydalı model belgesine dayalı olarak üretilen ürünlerin satışından elde edilen gelirin ayrıştırılması sürecinde “transfer fiyatlandırması” yöntemine atıfta bulunulmaktadır. Aynı kanunda, transfer fiyatlandırması yöntemi yerine satış, hasılat, gider, harcama, maliyet veya benzeri unsurları esas alarak kazancın ayrıştırılmasına yönelik basitleştirilmiş yöntemler belirleme ve uygulama yetkisinin Maliye Bakanlığı’na ait olduğu ifade edilmektedir.
Katma Değer Vergisi (KDV) İstisnası
KVK 5/B maddesi kapsamındaki araştırma ve geliştirme, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan patentli veya faydalı model belgeli buluşlara ilişkin gayri maddi hakkın devri, kiralanması, satışından doğan kazançlar 3065 sayılı KDV kanunun 17/4-z maddesi gereği KDV’den istisna tutulmuştur.
İstisna uygulaması 1/1/2015 tarihinden itibaren elde edilen kazanç ve iratlar için geçerlidir.
İstisna Uygulaması İçin Gerekli Şartlar
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/B maddesi kapsamında %50 istisnadan yararlanabilmek için:
1- Patentli veya faydalı model belgeli buluşlara ilişkin araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin Türkiye’de gerçekleştirilmiş olması
2- Patent veya faydalı model belgesine sahip olunması,
– Buluşa ilişkin incelemeli sistem ile patent veya araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesi alınması
3- İstisnadan yararlanacak kişilerin uygunluğu
– Kanunda belirtilen nitelikleri taşıması,
– Patentli veya faydalı model belgeli buluşu geliştirme yetkisini haiz bulunması,
– Belge sahibi ya da belge üzerinde tekel niteliğinde özel bir ruhsata sahip olması,
4- Koruma süresinin devam etmesi
– Patentler için koruma süresi en fazla 20 yıl,
– Faydalı model belgeleri için en fazla 10 yıl
İstisna Ne Zaman Başlar?
İstisna uygulamasına patent veya faydalı model belgesinin alındığı, tescil edildiği tarihten itibaren başlanır. Patent veya faydalı model belgeleri buluş sahiplerine hukuki koruma sağlarken aynı zamanda önemli vergi avantajları sunmaktadır. Bu haklardan etkin bir şekilde yararlanmak hem işletmelerin rekabet gücünü artırmak hem de Ar-Ge yatırımlarını teşvik etmek açısından büyük önem taşımaktadır.
